6 برکت عظیم صله رحم!

 

کفر و فسق سبب سقوط حق خویشاوندى نمى‌شود، بلکه صله رحم در این گونه موارد نیز امرى پسندیده است و چه بسا موجب هدایت و نجات بستگان از گمراهى شود

اسلام تحکیم پیوندهاى خویشاوندى و استحکام روابط خانوادگى را به شدّت مورد تأکید و توجّه قرار داده چنانچه خداى متعال آن را در ردیف پرستش خویش قرار داده، مى‌فرماید: وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وِ بِذِى الْقُرْبى‌ ... «1» و خدا را بپرستید و هیچ چیز را شریک او قرار ندهید و به پدر و مادر و خویشان نیکى کنید. در جاى دیگر مى‌فرماید: وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذى‌ تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلَیْکُمْ رَقیباً «2» بترسید از آن خدایى که به نام او از یکدیگر درخواست مى‌کنید و درباره ارحام کوتاهى نکنید، همانا خداوند مراقب شماست.

 خویشانت بال و پَرِ تو هستند.
امیر مۆمنان على علیه السلام نیز به فرزندش چنین سفارش مى‌کند: أَکْرِمْ عَشیرَتَکَ، فَإِنَّهُمْ جَناحُکَ الَّذى‌ بِهِ تَطیرُ، وَ أَصْلُکَ الَّذى‌ إِلَیْهِ تَصیرُ، وَ یَدُکَ الَّتى‌ بِها تَصُولُ «3» خویشانت را گرامى بدار، زیرا آنان بال و پَرِ تو هستند که با آنان پرواز مى‌کنى و اصل و ریشه تو مى‌باشند که به ایشان باز مى‌گردى (از آنان کمک گرفته و به آن‌ها سرفرازى) و دست (یاور) تو هستند که با آن‌ها (به دشمن) حمله مى‌کنى (و پیروز مى‌شوى).

حتی اگر خویشاوندانت مرتد یا کافر باشند ارتباط خود را با آن ها قطع مکن.

کفر و فسق سبب سقوط حق خویشاوندى نمى‌شود، بلکه صله رحم در این گونه موارد نیز امرى پسندیده است و چه بسا موجب هدایت و نجات بستگان از گمراهى شود. راوى مى‌گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: «کسانى با من خویشاوندى‌دارند، امّا با من هم‌عقیده نیستند، آیا براى آنان بر عهده‌ام حقّى است؟ فرمود: بلى؛ حق خویشاوندى را چیزى قطع نمى‌کند و اگر با تو هم‌عقیده باشند، براى آنان دو حق است؛ یکى حقّ خویشاوندى و دیگرى حقّ اسلام. «4»
 
روش‌هاى رسیدگى به خویشان‌
برخى از روش‌هاى صله رحم و حمایت از خویشاوندان عبارتند از:

1.  کمک جانى: مى‌توان گفت که بزرگ‌ترین مرتبه صله رحم، رسیدگى جانى به خویشان است و آن در جایى است که جان یکى از بستگان انسان در خطر باشد که در این صورت وى باید تا پاى جان بایستد و از خویشاوندان خود- در چارچوب اسلام و معیارهاى مکتبى- دفاع کند، تا ضرر را از او دفع نماید. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: مَنْ مَشى‌ إِلى‌ ذى‌ قَرابَةٍ بِنَفْسِهِ وَ مالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ أَعْطاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَجْرَ مِأَةِ شَهیدٍ «5» هر کس با جان و مالش، صله رحم کند، خداى متعال اجر صد شهید به او مى‌دهد.

2. کمک مالى: اگر در مواردى میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگى مالى به ایشان لازم و از درجه اهمّیّت بالایى برخوردار است. امیر مۆمنان على علیه السلام نیز مى‌فرماید: فَمَنْ أَتاهُ اللَّهُ مالًا فَلْیَصِلْ بِهِ قَرابَتَهُ«6» کسى که از سوى خدا ثروتى به دست آورد، باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیرى کند.

3. کمک فکرى: رسیدگى فکرى در جایى است که یکى از بستگان انسان براى هدایت‌شدن نیاز به راهنمایى دارد. به عنوان مثال: یکى از اقوام انسان اهل نماز و روزه نیست، اگر رفتن نزد وى و راهنمایى او، سخن‌گفتن از فضیلت نماز و روزه و ترساندن از پیامدهاى ترک نماز و روزه در او مۆثّر مى‌شود، بر انسان لازم است که نزدش رفته و به او کمک فکرى کند و این از مصادیق امر به معروف و نهى از منکر است. به استفتایى در این زمینه توجّه فرمایید:

«آیا انسان مى‌تواند از نظر شرعى با خویشاوندانى که بى‌تقوا و بى‌نماز و ضدّ انقلابند از قبیل پدر، مادر، خواهر و غیره قطع رحم نماید؟ جواب: قطع رحم جایز نیست، ولى باید آن‌ها را با مراعات موازین امر به معروف و نهى از منکر کند.» «7»

4.کمک عاطفى: گاهى رفتن به منازل خویشان، سلام و احوال‌پرسى، تلفن‌زدن و نامه‌نوشتن، محبّت ایجاد مى‌کند و سبب دل‌جویى از خویشان مى‌شود. امیر مۆمنان علیه السلام فرمود: صِلُوا أَرْحامَکُمْ وَ لَوْ بِالتَّسْلیمِ «8» با بستگان خود صله رحم کنید، گرچه با سلام‌کردن (به آنان) باشد. امام صادق علیه السلام نیز مى‌فرماید:

پیوند میان برادران آن گاه که پیش هم هستند، دیدار همدیگر است و در مسافرت نامه‌نوشتن به یکدیگر. «9» گاهى نیز شرکت در غم و شادى خویشان از موارد صله رحم است؛ شرکت در مراسم تشییع جنازه و مجالس ترحیم و دل‌جویى از بازماندگان آنان، و نیز شرکت در مجالس جشن و سرور ایشان، رسیدگى عاطفى به آنان‌بوده، در تقویت و تحکیم رابطه خویشاوندى نقش مۆثّرى دارد.

5. ترک آزار: یکى از برترین روش‌هاى صله رحم با خویشاوندان، ترک اذّیت و آزار آنان است. بدین معنا که پرهیز از غیبت، تهمت، زخم زبان و شماتت آنان، دخالت‌نکردن در زندگى آن‌ها به عناوین مختلف، عیب‌جویى‌نکردن از آنان و ... از برترین موارد صله رحم است. امام صادق علیه السلام دراین باره فرمود: أَفْضَلُ ما تُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ کَفُّ الْأَذى‌ عَنْها «10» برترین چیزى که به آن صله رحم مى‌شود، خوددارى‌کردن از اذّیت و آزار آنان است.
صله رحم

آثار رسیدگى به خویشان‌
صله رحم آثار و فواید ارزنده‌اى براى انسان در بر دارد که در این‌جا به برخى از آن‌ها اشاره مى‌کنیم:

1. طول عمر: یکى از مهم‌ترین آثار صله رحم، طولانى‌شدن عمر است. امام رضا علیه السلام در این باره فرمود:

یَکُونُ الرَّجُلُ یَصِلُ رَحِمَهُ فَیَکُونُ قَدْ بَقِىَ مِنْ عُمْرِهِ ثَلاثُ سِنینَ فَیُصَیِّرُهَا اللَّهُ ثَلاثینَ سَنَةً وَ یَفْعَلُ اللَّهُ ما یَشاءُ «11» چه بسا مردى که تنها سه سال از عمرش باقى مانده است، امّا خدا به خاطر صله رحم، باقى‌مانده عمرش را به سى سال مى‌رساند و خدا آنچه را مى‌خواهد، انجام مى‌دهد. شخصى به نام مَیسِر از امام باقر یا امام صادق علیهم السلام نقل کرده که آن حضرت فرمود: اى مَیسر! گمان مى‌کنم به خویشان خود نیکى مى‌کنى؟ گفتم: آرى فدایت شوم! من در نوجوانى در بازار کار مى‌کردم و دو درهم مزد مى‌گرفتم، یک درهم آن را به عمّه‌ام و درهم دیگر را به خاله‌ام مى‌دادم. آن‌گاه امام فرمود: به خدا سوگند تا کنون دو بار مرگت فرا رسیده، ولى به خاطر صله رحم به تأخیر افتاده است. «12»

2.فراوانى روزى: حضرت سجّاد علیه السلام فرمود: مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَمُدَّ اللَّهُ فى عُمْرِهِ وَ أَنْ یَبْسُطَ لَهُ فى رِزْقِهِ فَلْیَصِلْ رَحِمَهُ ... «13» هر کس دوست دارد، خدا عمرش را طولانى و روزى‌اش را افزایش دهد، باید صله رحم کند.

3.حسن خلق: امام صادق علیه السلام فرمود: صِلَةُ الْأَرْحامِ تُحْسِنُ الْخُلْقَ «14» رسیدگى به خویشان، اخلاق را نیکو مى‌کند.

4. پاکى اعمال و دفع بلا: امام باقر علیه السلام فرمود: صِلَةُ الْأَرْحامِ تُزَکِّى الْأَعْمالَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوى‌ ... «15» رسیدگى به خویشان، اعمال را پاک مى‌کند و بلا را دور مى‌سازد.

5. آسانى حساب: امام صادق علیه السلام فرمود: صِلَةُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الْحِسابَ یَوْمَ الْقِیامَةِ ... وَ تَقى مَصارِعَ السُّوءِ «16» رسیدگى به خویشان حساب روز قیامت را آسان کرده و از مرگ بد جلوگیرى مى‌کند.

6. آبادى شهرها: امام صادق علیه السلام فرمود: صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْجَوارِ یَعْمُرانِ الدِّیارَ صله رحم و خوش‌رفتارى با همسایه شهرها را آباد مى‌کند.
 
نفرین بر قطع کنندگان رحم
قطع رحم و ترک رسیدگى به خویشان و بستگان در اسلام سخت مورد نکوهش قرار گرفته است. خداوند تعالى کسانى را که از خویشاوندان خود بریده، با آنان قطع رابطه مى‌کنند، در سه جاى قرآن مورد لعن و نفرین قرار داده است. «17» از جمله در آیه‌اى مى‌فرماید: فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِى الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکُمْ أُولئِکَ الَّذینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ «18» اگر از فرمان خدا روى‌گردان شوید، آیا جز این انتظار مى‌رود که در زمین فساد کنید و قطع رحم نمایید؟ آن‌ها کسانى هستند که خداوند آنان را لعنت کرده است. امام صادق علیه السلام در ضمن بیان خود به نقل از پدرش فرمود: پدرم حضرت سجّاد علیه السلام فرمود: إِیَّاکَ وَ مُصاحَبَةَ الْقاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنَّهُ وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فى‌ کِتابِ اللَّهِ فى ثَلاثِ مَواضِعَ «19» از معاشرت و دوستى با کسى که با بستگان خود قطع رابطه کرده بپرهیز، زیرا چنین کسى را در کتاب خدا (قرآن) در سه جا مورد لعن و نفرین یافته‌ام.

بارالها بحق محمّد و آله الطاهرین عمل به آموزه های معصومین علیهم السلام را توشه راهمان قرار بده. اللهم صل علی محمد و آل محمّد و عجّل فی فرج مولانا صاحب الزمان.

 پی نوشت ها:
1.نساء (4) ، آیه 36 .
2. نساء (4) ، آیه 1 .
3.نهج البلاغه ، نامه 31 ، ص 939 .
4.بحارالانوار ، ج 74 ، ص 131 .
5. وسائل الشیعه ، ج 6 ، ص 287 .
6.نهج البلاغه ، خطبه 142 ، ص 432 .
7.استفتاآت ، ج 1 ، ص 488 .
8.اصول کافى ، ج 2 ، ص 155 .
9. همان ، ص 670 .
10.همان ، ص 151 .
11.اصول کافى ، ج 2 ، ص 150 .
12. بحارالانوار ، ج 6 ، ص 264 .
13.اصول کافى ، ج 2 ، ص 156 .
14.بحارالانوار ، ج 74 ، ص 114 .
15.اصول کافى ، ج 2 ، ص 152 .
16.بحارالانوار ، ج 71 ، ص 104 .
17. بقره (2) ، آیه 27 ، رعد (13) ، آیه 25 و محمد (47) ، آیات 22 ـ 23 .
18.محمد (47) ، آیات 22 ـ 23 .
19. سفینة البحار ، ج 1 ، ماده رحم .

darolhadith.net
tebyan.net